ปัญหากล่องดำทางการศึกษา กับภาวะผู้นำทางวิชาการของ ผอ.โรงเรียนในไทย

ผู้อำนวยการโรงเรียน ในฐานะ "กล่องดำทางการศึกษา" ในประเทศไทย ปัจจุบันได้ประสบกับปัญหาการปรับตัวเพื่อเผชิญหน้ากับสถานการณ์ในโรงเรียนที่มีบริบทต่างกัน และความซับซ้อนของงานที่ต้องทำหน้าที่ทั้งการเป็นครู และการเป็นผู้บริหารโรงเรียน ซึ่งแนวทางแก้ไขปัญหาคือกระทรวงศึกษาธิการ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะต้องร่วมมือกันขับเคลื่อนนโยบาย ทำให้ผู้บริหารได้มีภาวะผู้นำทางวิชาการ เริ่มต้นจากระบบการคัดเลือกที่ต้องตอบโจทย์ และสอดคล้องกับการเลื่อนวิทยฐานะ รวมถึงต้องทำให้สังคมเห็นความสำคัญของการพัฒนาบุคลากรด้านการศึกษา ใช้งานวิจัยและข้อมูลเป็นฐานให้มากขึ้น เพื่อช่วยตัดสินใจในการวางนโยบายต่อไปในอนาคต

ปัญหากล่องดำทางการศึกษา กับภาวะผู้นำทางวิชาการของ ผอ.โรงเรียนในไทย

รศ.ดร.ธีรภัทร กุโลภาส อาจารย์ประจำสาขาวิชาบริหารการศึกษา คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้กล่าวในการเสวนาหัวข้อ "นโยบายปฏิรูปการศึกษา จากกระทรวงสู่ห้องเรียน" ซึ่งจัดขึ้นในงานเปิดตัว www.Thailandleadership.org เว็บไซต์พัฒนาศักยภาพความเป็นผู้นำของ ผอ.โรงเรียน ว่าปัญหากล่องดำทางการศึกษาเกิดจาก 2 เรื่องสำคัญ คือ 1) ผู้บริหารการศึกษาเผชิญกับสถานการณ์ที่ไม่เหมือนกัน ซึ่งผู้บริหารคนเดียวกัน เมื่อย้ายไปโรงเรียนที่มีบริบทที่แตกต่างกัน จะต้องปรับตัวเองค่อนข้างมากเพื่อให้เข้ากับบริบทนั้น เนื่องจากทฤษฎีภาวะผู้นำต่างๆ ซึ่งถูกนำมาใช้ในช่วง 10-20 ปีที่ผ่านมา เป็นทฤษฎีซึ่งมีรากฐานจากทฤษฎีเชิงสถานการณ์ หมายความว่าผู้บริหารงานจะทำงานได้สำเร็จมากน้อยเพียงใด จะมาจากสถาน การณ์หรือบริบทของแต่ละคน ที่จะต้องไปบริหารจัดการให้ประสบความสำเร็จ 2) เกิดจากความซับซ้อนของงาน จากเดิมที่เคยทำหน้าที่ครู ดูแลห้องเรียน ซึ่งถือเป็นงานที่ยากและท้าทาย เมื่อขึ้นมาเป็นผู้บริหารยังมีงานต่างๆ ที่ยากและท้าทายอีกมากมาย โดยเฉพาะการบริหารบุคคล หากมีจำนวนครูมากปัญหาจะมากขึ้น รวมถึงปัญหาอื่นๆ ในโรงเรียนที่ต้องแก้ไข อาทิ ปัญหางบประมาณ การรับมือกับผู้ปกครอง ความต้องการของชุมชนที่เปลี่ยนแปลงไป นอกจากนี้ยังจะต้องหาเวลาในการพัฒนาตนเอง พัฒนาครู และพัฒนาคุณภาพการศึกษา ปัญหาความซับซ้อนเหล่านี้ ถือเป็นกล่องดำที่ผู้บริหารแต่ละคน จะต้องบริหารจัดการเพื่อให้การทำงานประสบความสำเร็จ ปัญหากล่องดำทางการศึกษา กับภาวะผู้นำทางวิชาการของ ผอ.โรงเรียนในไทย

รศ.ดร.ธีรภัทร มองว่าแนวทางการแก้ไขปัญหา คือทางกระทรวงศึกษาธิการและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง จะต้องร่วมมือกันขับเคลื่อนนโยบาย ที่จะทำให้ผู้บริหารมีภาวะผู้นำทางวิชาการเป็นจริงขึ้นมา โดยเริ่มต้นจากระบบการคัดเลือกต้องตอบโจทย์ตั้งแต่ต้น ซึ่งหลายปีที่ผ่านมาผู้บริหารกระทรวงศึกษาธิการ หลายคนมีความเห็นพ้องเรื่องนี้ และพยายามขับเคลื่อนปรับเปลี่ยนนโยบายการคัดเลือกผู้บริหาร รวมทั้งให้สอดคล้องกับการเลื่อนวิทยฐานะด้วย

"ที่ผ่านมาเกณฑ์การคัดเลือกจะอนุญาตให้ครูที่ไม่มีวิทยฐานะเข้ามาเป็นผู้บริหารได้ แต่มาตรฐานวิชาชีพผู้บริหารตามเกณฑ์การประเมินวิทยฐานะแบบใหม่ (วPA) กำหนดให้ผู้ที่จัดเป็นผู้บริหารต้องมีวิทยฐานะครูชำนาญการขึ้นไป และหวังว่าในอนาคตจะผลักดันคุณสมบัตินี้ให้เข้มข้น หมายความว่าเราอยากจะได้ครูชำนาญการพิเศษ ที่มีความเชี่ยวชาญจริงๆ ขึ้นมาเป็นผู้บริหาร โดยเฉพาะโรงเรียนที่มีความต้องการที่แตกต่าง" รศ.ดร.ธีรภัทร กล่าวและว่า

นอกจากนี้ทางกระทรวงศึกษาธิการจะต้องร่วมมือกับองค์กรภายใน และองค์กรภายนอก รวมถึงองค์กรไม่แสวงหากำไรอย่างมูลนิธิเอเชีย ในการทำให้สังคมเห็นความสำคัญของเรื่องการพัฒนาบุคลากรทางด้านการศึกษา ให้มีความพร้อมในการขึ้นมาเป็นผู้บริหาร ว่าจะต้องทำอย่างไรให้สามารถทำงานให้ประสบความสำเร็จได้ในบริบทต่างๆ กระทรวงศึกษาธิการควรวางนโยบายโดยการใช้งานวิจัยและข้อมูล (Data) มากขึ้น โดยปัญหากล่องดำเกิดจากเหตุผลหนึ่ง คือเราไม่รู้ว่าเกิดอะไรขึ้น

"เมื่อมีความพยายามผลักดันนโยบาย โดยใช้ข้อมูลเป็นฐานมากขึ้น เช่น การคัดเลือกผู้บริหารปัจจุบันถ้าเราเห็นพัฒนาการของครูที่ตั้งใจจะเข้ามาเป็นผู้บริหาร เราสามารถเก็บข้อมูลเขาตั้งแต่เริ่มเข้ามาเป็นอาชีพครูแล้ว นโยบายการย้ายผู้บริหารก็ดี ถ้าเราเก็บข้อมูลดีๆ เป็นฐาน มันจะทำให้แต่ละนโยบายที่จะวาง สอดรับกับความต้องการที่เปลี่ยนแปลงต่อไปในอนาคต ขณะเดียวกันองค์กรที่เกี่ยวข้อง ควรพยายามพัฒนาดิจิตอลแพลตฟอร์มต่างๆ และใช้ข้อมูลในการช่วยตัดสินใจในการวางนโยบายในอนาคตด้วย" รศ.ดร.ธีรภัทร กล่าวในตอนท้าย

สำหรับเว็บไซต์ Thailand Leadership จัดทำขึ้นโดยมูลนิธิเอเชีย ภายใต้ความร่วมมือของทางกระทรวงศึกษาธิการ, กรุงเทพมหานคร, สถานทูตออสเตรเลีย และเหล่าพันธมิตร มีที่มาจากโครงการวิจัยเรื่องจากความท้าทายสู่คุณภาพการศึกษาของประเทศไทย : กฎระเบียบ การบริหารทรัพยากร และความเป็นผู้นำ ในปี พ.ศ.2561-2564 ที่ได้มุ่งเน้นศึกษาโครงสร้างและบทบาทของ "ตัวกลาง" ระหว่าง "ผู้กำหนดนโยบายการศึกษาของชาติ" และ "ผลผลิตทางการศึกษา" นั่นคือ "ผู้อำนวยการสถานศึกษา" ในฐานะ "กล่องดำทางการศึกษา" หรือ "แกนหลักผู้สื่อสารถ่ายทอดนโยบาย" บทสรุปที่ได้คือผู้อำนวยการโรงเรียนที่ประสบความสำเร็จในการพัฒนาคุณภาพการศึกษา ที่จะต้องมีบทบาทเป็นผู้นำทางวิชาการ ซึ่ง ผอ.โรงเรียนและผู้ที่สนใจ สามารถเข้าไปใช้บริการได้ฟรีโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ที่ www.Thailandleadership.org ได้ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป


ข่าวกระทรวงศึกษาธิการ+กระทรวงศึกษาธิกาวันนี้

วศิน วรรณพฤกษ์ คว้ารางวัลดาวแห่งจักรวาล สาขาผู้บริหารความคิดสร้างสรรค์แห่งปี ประจำปี 2568

สมาคมสตรีไทยสากลฉลองตราสัญลักษณ์พระแม่ธรณีบีบมวยผม ประกาศเกียรติคุณเชิดชูสตรีไทยทั้งประเทศ โดยมีศิลปิน ดารา นักร้อง นักแสดง นายแบบ นางแบบ นางงาม ดีเจ เยาวชน เจ้าของกิจการ และ ผู้บริหารระดับสูง ทุกสาขาอาชีพ จากองค์กรชั้นนำทั่วประเทศร่วมรับรางวัล โดยได้รับเกียรติจาก พลตำรวจตรีหม่อมราชวงศ์ จิรายุส เทวกุล เป็นประธานมอบรางวัล ณ หอประชุมคุรุสภา กระทรวงศึกษาธิการ กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ 19 เมษายน 2568 ที่ผ่านมา ในการประกาศเกียรติคุณครั้งนี้มีผู้บริหารระดับสูงจากหลากหลายวงการ ที่มีผลงานดีเด่นถูก

ดร.วรัท พฤกษาทวีกุล รองปลัดกระทรวงศึกษาธิ... สลช.เร่งทำหลักสูตรการเอาตัวรอดจาก "อุบัติเหตุ-อุบัติภัย" ให้เด็กและเยาวชนได้เรียนรู้ — ดร.วรัท พฤกษาทวีกุล รองปลัดกระทรวงศึกษาธิการ (ศธ.) ทำหน้าที่เลขาธิก...

ดร.วรัท พฤกษาทวีกุล รองปลัดกระทรวงศึกษาธิ... สลช.เร่งทำหลักสูตรการเอาตัวรอดจาก "อุบัติเหตุ-อุบัติภัย" ให้เด็กและเยาวชนได้เรียนรู้ — ดร.วรัท พฤกษาทวีกุล รองปลัดกระทรวงศึกษาธิการ (ศธ.) ทำหน้าที่เลขาธิก...

ดร.วรัท พฤกษาทวีกุล รองปลัดกระทรวงศึกษาธิ... ลูกเสือจิตอาสาช่วยเหลือประชาชนเทศกาลสงกรานต์ "ทำดี ทำได้ ทำทันที" — ดร.วรัท พฤกษาทวีกุล รองปลัดกระทรวงศึกษาธิการ ทำหน้าที่เลขาธิการสำนักงานลูกเสือแห่งชาติ...

ดร.วรัท พฤกษาทวีกุล รองปลัดกระทรวงศึกษาธิ... สลช.เคาะ 13,000 ราย ได้รับเข็มลูกเสือบำเพ็ญประโยชน์ ประจำปี 2567 — ดร.วรัท พฤกษาทวีกุล รองปลัดกระทรวงศึกษาธิการ ทำหน้าที่เลขาธิการสำนักงานลูกเสือแห่งชาติ...

ดร.วรัท พฤกษาทวีกุล รองปลัดกระทรวงศึกษาธิ... นำร่องใช้โปรแกรมฝึกอบรมลูกเสือในสถานศึกษา พ.ค.นี้ — ดร.วรัท พฤกษาทวีกุล รองปลัดกระทรวงศึกษาธิการ ทำหน้าที่เลขาธิการสำนักงานลูกเสือแห่งชาติ (สลช.) กล่าว...

บริษัท ดานิลี่ จำกัด โดยคุณกฤษฎิ์ เจริญวน... ดานิลี่ ร่วมสนับสนุนโครงการยกระดับบุคลากรอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี วิทยาลัยเทคนิคนครราชสีมา — บริษัท ดานิลี่ จำกัด โดยคุณกฤษฎิ์ เจริญวนนที รองประธานบริษัทฯ แล...