การพัฒนาที่อยู่อาศัยในที่ดินราชพัสดุ “โครงการปทุมธานีโมเดล” ระหว่าง กรมธนารักษ์ กระทรวงการคลัง จังหวัดปทุมธานี กระทรวงมหาดไทย และสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์

03 Oct 2016
กรมธนารักษ์ กระทรวงการคลัง จังหวัดปทุมธานี กระทรวงมหาดไทย และสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ทั้งสามหน่วยงานมีภารกิจหน้าที่ในการดำเนินการตามมาตรการจัดระเบียบและแก้ไขปัญหาชุมชนแออัด และการสร้างที่อยู่อาศัยรุกล้ำแนวลำคลองและทางระบายน้ำตามนโยบายของรัฐบาล โดยมุ่งแก้ไขปัญหาที่อยู่อาศัยเพื่อคนยากจนที่บุกรุกลำน้ำสาธารณะบริเวณคลองหนึ่ง อำเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี สืบเนื่องจากจังหวัดปทุมธานีเป็นจังหวัดที่มีราษฎรบุกรุกที่ดินของรัฐจำนวนมาก โดยแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ การบุกรุกที่สาธารณประโยชน์ และการบุกรุกที่ราชพัสดุ มีจำนวนประมาณ 5,000 ราย สำหรับที่ราชพัสดุพบการบุกรุกในพื้นที่ซึ่งอยู่ในความครอบครองของ กรมชลประทาน (โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษารังสิตเหนือและโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษารังสิตใต้) บริเวณคลองรังสิตประยูรศักดิ์ และคลอง 1 ถึงคลอง 14 ซึ่งมีจำนวนผู้บุกรุกประมาณ 4,041 ราย

อนึ่ง คณะรักษาความสงบแห่งชาติได้มีคำสั่งที่ 26/2559 ลงวันที่ 10 มิถุนายน 2559 ให้ถอนสภาพที่ดินสาธารณะบริเวณคลองเชียงรากใหญ่ในพื้นที่ตำบลคลองหนึ่ง อำเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี เนื้อที่ประมาณ 30 ไร่ ตกเป็นที่ราชพัสดุ และให้กรมธนารักษ์จัดให้สหกรณ์ที่จัดตั้งขึ้นตามโครงการแก้ไขปัญหาที่อยู่อาศัยเพื่อคนยากจนที่บุกรุกที่ดินสาธารณะจังหวัดปทุมธานีภายใต้โครงการ "ปทุมธานีโมเดล" โดยมีสาระสำคัญดังต่อไปนี้

เจตนารมณ์ของความร่วมมือ

ความร่วมมือระหว่างสามหน่วยงานในครั้งนี้ มีเจตนารมณ์เพื่อแก้ไขปัญหาการบุกรุกลำน้ำสาธารณะในจังหวัดปทุมธานีและพัฒนาคุณภาพชีวิตในด้านที่อยู่อาศัย โดยมีระบบสาธารณูปโภค สาธารณูปการ และสิ่งแวดล้อมที่ดี มีรูปแบบที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตและความสามารถในการใช้จ่ายของคนในชุมชน สร้างความมั่นคงในที่อยู่อาศัยของชุมชน และสนับสนุนให้เกิดแผนและทิศทางการพัฒนาชุมชนด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมอย่างบูรณาการโดยเชื่อมโยงกับการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม สวัสดิภาพ กายภาพ สิ่งแวดล้อม มีการออมทรัพย์เพื่อการสร้างทุนของชุมชน และการพัฒนาองค์ความรู้ใหม่ๆ เพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างชุมชน ประชาสังคม และองค์กรท้องถิ่นอย่างกว้างขวาง

เป้าหมายสำคัญ

1. เพื่อให้เกิดการแก้ไขปัญหาการบุกรุกลำน้ำสาธารณะของชุมชนริมคลองในจังหวัดปทุมธานี ซึ่งเป็นนโยบายของรัฐบาล

2. เพื่อสนับสนุนการดำเนินการพัฒนาความมั่นคงที่อยู่อาศัยของชุมชนริมคลองในจังหวัดปทุมธานี โดยการจัดหาที่อยู่

3. เพื่อร่วมจัดกระบวนการและจัดทำโครงการพัฒนาชุมชนริมคลอง ทั้งด้านความมั่นคงในการอยู่อาศัย การมีคุณภาพชีวิตและสิ่งแวดล้อมที่ดี อีกทั้งอยู่อาศัยบนที่ดินราชพัสดุอย่างถูกต้องตามกฎหมาย

4. เพื่อร่วมกันพิจารณาปรับกฎเกณฑ์การพัฒนาที่อยู่อาศัยให้ยืดหยุ่น เพื่อให้เอื้ออำนวยและสอดคล้องกับวิถีชีวิต รายได้ และการพัฒนาของชุมชนผู้มีรายได้น้อยอาศัยและให้สิทธิการเช่าระยะยาว

เนื้อหางานที่จะดำเนินการ

เพื่อสนับสนุนให้ความร่วมมือระหว่างสามหน่วยงาน บรรลุตามเจตนารมณ์ และเป้าหมายสำคัญที่วางไว้ จึงได้กำหนดเนื้อหางานที่จะดำเนินการ่วมกัน ดังต่อไปนี้

1. สนับสนุนการดำเนินงานการแก้ปัญหาการบุกรุกของชุมชนริมคลองในจังหวัดปทุมธานี โดยจะดำเนินโครงการนำร่องในพื้นที่คลองหนึ่ง อำเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี ซึ่งมีชุมชนที่ต้องพัฒนาตามโครงการแก้ไขปัญหาที่อยู่อาศัยเพื่อคนยากจนที่บุกรุกที่ดินสาธารณะจังหวัดปทุมธานี "ปทุมธานีโมเดล" จำนวน 16 ชุมชน 1,433 ครัวเรือน และแผนปฏิบัติการโครงการบ้านมั่นคงในที่ราชพัสดุ ซึ่งได้รับความเห็นชอบจากทั้งสามหน่วยงานร่วมกัน

2. ทั้งสามหน่วยงานมีเนื้องานตามภารกิจหน้าที่ที่จะดำเนินการให้สอดคล้องร่วมกัน ดังนี้

กรมธนารักษ์ กระทรวงการคลัง

1) สนับสนุนการจัดให้เช่าที่ดินราชพัสดุบริเวณคลองเชียงรากใหญ่ ตำบลคลองหนึ่ง อำเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี เนื้อที่ประมาณ 30 ไร่ ภายใต้โครงการบ้านมั่นคงในที่ราชพัสดุ โดยมีสัญญาเช่าระยะยาวมีกำหนดไม่เกิน 30 ปี เพื่อให้เกิดความมั่นคงในการอยู่อาศัยของชุมชนริมคลอง

2) ผ่อนคลายกฎระเบียบ ข้อบังคับ หลักเกณฑ์และค่าธรรมเนียมต่าง ๆ เพื่อเอื้อต่อการปรับปรุง การก่อสร้างและพัฒนาที่อยู่อาศัยของชุมชน การพัฒนาสาธารณูปโภคและสิ่งแวดล้อม การจัดการการพัฒนาด้านเศรษฐกิจ สังคม และการพัฒนาโครงสร้างการจัดการสังคมในชุมชน โดยชุมชนเป็นแกนหลักและมีส่วนร่วมสำคัญในการพัฒนา

3) สนับสนุนที่ดินว่างเปล่าที่ยังมิได้ใช้ประโยชน์และส่วนราชการมิได้สงวนไว้ใช้ในทางราชการ เพื่อรองรับการพัฒนาความมั่นคงในที่อยู่อาศัยของชุมชนผู้มีรายได้น้อยให้มีที่อยู่อาศัยในระยะยาวตามที่เห็นสมควร

จังหวัดปทุมธานี กระทรวงมหาดไทย

1) กำหนดนโยบาย แนวทาง มาตรการในการขับเคลื่อนการแก้ไขปัญหาการบุกรุกลำน้ำสาธารณะของชุมชนริมคลองในจังหวัดปทุมธานีอย่างเป็นระบบและยั่งยืน

2) ประสานความร่วมมือในการดำเนินงาน ติดตามและเร่งรัดการดำเนินงานของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อแก้ไขปัญหาการบุกรุกลำน้ำสาธารณะของชุมชนริมคลองในจังหวัดปทุมธานี

3) ประสานความร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องและหน่วยงานอื่นๆ เช่น องค์การบริหารส่วนจังหวัดปทุมธานี เทศบาลเมืองท่าโขลง เทศบาลเมืองคลองหลวง เป็นต้น เพื่อเข้าร่วมสนับสนุนงบประมาณในการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและพัฒนาชุมชนสังคม

สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์

1) สนับสนุนให้ชุมชนมีความมั่นคงในที่อยู่อาศัยอย่างยั่งยืน

2) สนับสนุนการจัดตั้งกลุ่มองค์กรให้มีความเข็มแข็งเชื่อมโยงเป็นเครือข่ายขบวนองค์กรชุมชน

3) ประสานความร่วมมือหน่วยงานภาคีที่เกี่ยวข้องทั้งส่วนกลาง ส่วนท้องถิ่น สถาบันการศึกษา ตลอดจนองค์กรพัฒนาเอกชน เพื่อเข้าร่วมสนับสนุนการพัฒนาชุมชนสังคม

4) สนับสนุนงบประมาณตามแผนนโยบายโครงการบ้านมั่นคง