การเตรียมความพร้อมสู่สังคมผู้สูงวัย

อังคาร 28 ตุลาคม 2557 เวลา 16:23 น.

          สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (ทีดีอาร์ไอ)
          การลดลงของอัตราการตายและอัตราการเจริญพันธุ์อย่างต่อเนื่องในหลายทศวรรษที่ผ่านมามีผลทำให้ประเทศไทยกำลังจะเข้าสู่สังคมสูงอายุ โดยประชากรวัยสูงอายุจะเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 23.5 หรือประมาณ จิระวัฒน์ ปั้นเปี่ยมรัษฎ์ ใน 4 ของประชากรทั้งประเทศ ภายในปี 2573 สังคมผู้สูงอายุจะมีผลกระทบสำคัญต่อเศรษฐกิจมหภาคหลายประการ เช่น ประชากรวัยแรงงานลดลง การออมลดลง และการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจลดลง
          ดร. จิระวัฒน์ ปั้นเปี่ยมรัษฎ์ นักวิชาการทีดีอาร์ไอ กล่าวว่า สังคมผู้สูงอายุมิได้มีผลกระทบเฉพาะกับผู้สูงอายุเท่านั้นแต่จะส่งผลกระทบในวงกว้างต่อทุกคนผ่านการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศ นอกจากนี้สังคมผู้สูงอายุอาจสร้างภาระที่ทุกคนในประเทศต้องแบกรับร่วมกัน เช่น ค่าใช้จ่ายในการรักษาพยาบาลที่อาจเพิ่มขึ้นเนื่องจากต้องดูแลผู้สูงอายุจำนวนมากขึ้นและมีอายุยืนยาวมากขึ้นเรื่อยๆ อาจส่งผลกระทบต่อความมั่นคงของระบบสวัสดิการด้านสุขภาพต่างๆ ซึ่งการเพิ่มความมั่นคงของระบบดังกล่าวล้วนเป็นภาระด้านการเงินที่ต้องมีผู้แบกรับทั้งสิ้น ไม่ว่าจะผู้เสียภาษี นายจ้าง ลูกจ้างหรือรัฐบาลก็ตาม รวมทั้งจะเป็นภาระผูกพันต่อไปถึงลูกหลานในอนาคตที่ต้องมีส่วนในการร่วมสมทบในรูปแบบต่างๆ ให้กับระบบสวัสดิการ ดังนั้นการเตรียมความพร้อมจึงเป็นเรื่องของทุกวัย ไม่ว่าจะเป็นวัยสูงอายุ วัยทำงาน วัยเรียน และวัยเด็กซึ่งจะกลายเป็นผู้สูงอายุในอนาคต
          ผลกระทบที่เห็นได้ชัดเจนที่สุดของสังคมผู้สูงอายุคือการลดลงของจำนวนประชากรวัยแรงงาน ซึ่งหากไม่สามารถนำเข้าแรงงานจากต่างประเทศมาทดแทน หรือไม่สามารถพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตให้พึ่งพาแรงงานน้อยลงได้ ก็อาจทำให้การดำเนินการของภาคธุรกิจสะดุดลง โดยเฉพาะในภาคการผลิตที่จำเป็นต้องใช้แรงงานจำนวนมาก และหากภาคธุรกิจไม่สามารถปรับตัวได้ก็จะส่งผลต่อเนื่องถึงการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศ
          ภาคเอกชนต้องพยายามคิดหาวิธีการปรับตัวเพื่อรับมือกับการขาดแคลนแรงงานที่อาจมีความรุนแรงมากขึ้นในอนาคต เช่น ทำอย่างไรแรงงานจึงสามารถทำงานต่อเนื่องได้อย่างยาวนานขึ้น (การขยายช่วงอายุการทำงานของแรงงาน) ทำอย่างไรแรงงานถึงจะมีสุขภาพกายและจิตใจที่ดีและสามารถทำงานได้ยาวนานขึ้น ทำอย่างไรจึงจะพัฒนาผลิตภาพของแรงงานให้สูงขึ้น ทำอย่างไรจึงจะพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตให้พึ่งพาแรงงานลดลง ในส่วนของภาคครัวเรือน แม้ในปัจจุบันจะได้รับเบี้ยยังชีพผู้สูงอายุรายเดือนหรือได้ความคุ้มครองจากระบบประกันสังคม แต่ความช่วยเหลือดังกล่าวอาจยังไม่สามารถเป็นหลักประกันที่พึ่งพาได้ยามเกษียณ ภาคครัวเรือนจำเป็นต้องพึ่งตนเองโดยออมให้มากขึ้น และยกระดับรายได้ในช่วงวัยทำงานให้สูงขึ้น โดยการเพิ่มผลิตภาพการทำงานและแสวงหาทักษะความรู้เพิ่มเติมอยู่เสมอ ทั้งนี้เพื่อสร้างความมั่นคงทางรายได้เพื่อการดำเนินชีวิตอย่างมีคุณภาพตามสมควรเมื่อก้าวเข้าสู่วัยสูงอายุ
          ดร.จิระวัฒน์ กล่าวเพิ่มเติมว่า กลุ่มแรงงานในโรงงานอุตสาหกรรมเป็นหนึ่งในกลุ่มเสี่ยงที่ต้องปรับตัวเพื่อให้สามารถใช้ชีวิตในช่วงหลังเกษียณได้อย่างมีความสุขตามสมควร กลุ่มดังกล่าวมักจะมีการใช้แรงงานเต็มที่ในช่วงวัยรุ่นถึงวัยกลางคนทำให้สภาพร่างกายเสื่อมโทรมก่อนวัยและมีปัญหาด้านสุขภาพ ซึ่งมักเป็นเหตุให้ต้องออกจากตลาดแรงงานก่อนวัยอันควร รวมทั้งแรงงานกลุ่มนี้ส่วนใหญ่มักทำงานตามสายการผลิตซึ่งเป็นงานที่มีลักษณะเฉพาะจนทำให้ขาดการพัฒนาทักษะในการทำงานด้านอื่นๆ ซึ่งจะเป็นอุปสรรคสำคัญเมื่อแรงงานต้องการเปลี่ยนงาน หากกลุ่มดังกล่าวออกจากกำลังแรงงานจะมีความเสี่ยงค่อนข้างสูงที่เงินที่สะสมมาตลอดชีวิตการทำงานจะไม่เพียงพอต่อการใช้จ่ายตลอดระยะเวลาที่เหลืออยู่ของชีวิต นอกจากนี้ แรงงานนอกระบบก็เป็นอีกกลุ่มที่น่าเป็นห่วงไม่น้อยเนื่องจากยังไม่มีระบบสนับสนุนการออมที่มีประสิทธิภาพ ทำให้ขาดความมั่นคงด้านรายได้ยามสูงวัย
หลักในการเตรียมความพร้อม คือการเพิ่มรายได้และการออม โดยวิธีการหนึ่งที่อาจพิจารณานำมาใช้คือ การสนับสนุนการขยายช่วงอายุการทำงานของแรงงาน ซึ่งต้องอาศัยความร่วมมือจากทั้งฝ่ายนายจ้างและฝ่ายลูกจ้าง รวมทั้งอาจต้องมีการปรับกฎหมายการจ้างงานและกฎหมายประกันสังคมเพื่อสร้างแรงจูงใจให้แรงงานทำงานต่อให้นานที่สุดเท่าที่เป็นไปได้ อย่างไรก็ดี การขยายช่วงอายุการทำงานจะสามารถช่วยเพิ่มรายได้และโอกาสในการออมในระดับปัจเจกบุคคล แต่อาจไม่ส่งผลต่อเศรษฐกิจมหภาคมากนักโดยเฉพาะในระยะสั้น ทั้งนี้การศึกษาของ ดร. จิระวัฒน์ ร่วมกับ ดร. นณริฏ พิศลยบุตร พบว่าการขยายช่วงอายุการทำงานของแรงงานอายุ 5สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย-59 ปี จะไม่มีผลต่ออัตราการเติบโตทางเศรษฐกิจมากนักในระยะสั้น (จิระวัฒน์ ปั้นเปี่ยมรัษฎ์-จิระวัฒน์ ปั้นเปี่ยมรัษฎ์สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย ปี) แต่จะส่งผลดีมากขึ้นในระยะยาวโดยสามารถเพิ่มผลิตภัณฑ์มวลรวมได้ถึงร้อยละ 5 ในปี 2593
          เพื่อให้การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศไทยอยู่ในระดับที่เหมาะสมอย่างยั่งยืนนั้น นอกเหนือจากการขยายช่วงอายุการทำงานแล้ว เราจำเป็นต้องดำเนินนโยบายอื่นๆ ควบคู่กันไปด้วย เช่น การพัฒนาประสิทธิภาพของแรงงานทุกช่วงวัย การพัฒนาคุณภาพของระบบการศึกษาเพื่อสร้างแรงงานที่มีคุณภาพสูงในอนาคต และการพัฒนาทางเทคโนโลยีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต อย่างไรก็ดี นโยบายเหล่านี้มักใช้เวลานานกว่าจะสัมฤทธิ์ผล เนื่องจากมีปัญหาเชิงโครงสร้างสะสมมาเป็นระยะเวลายาวนาน ดังนั้นเพื่อบรรเทาผลกระทบเฉพาะหน้าจึงจำเป็นต้องดำเนินนโยบายอื่นๆ ไปในขณะเดียวกันด้วย
          ดร.จิระวัฒน์ เสนอว่า ในระยะสั้นนั้น แนวนโยบายที่ควรนำมาใช้คือ การส่งเสริมการออม การจูงใจทำให้แรงงานทำงานต่อเนื่องยาวนานขึ้น และการสนับสนุนการส่งเสริมอาชีพทางเลือกแก่ผู้สูงอายุโดยเฉพาะอาชีพในภาคการบริการ อย่างไรก็ดี การทำงานและการจ้างงานเกิดจากความสมัครใจของทั้งฝ่ายนายจ้างและลูกจ้าง ซึ่งหลายครั้งที่ทั้งสองฝ่ายมีความขัดแย้งทางผลประโยชน์ แต่หากทั้งสองฝ่ายต่างตระหนักถึงปัญหาที่กำลังจะเกิดขึ้นก็น่าจะสามารถผสานประโยชน์ร่วมกัน และจะสามารถผลักดันนโนบายดังกล่าวไปสู่การปฏิบัติจริงได้ ดังนั้นภาครัฐและประชาสังคมจึงมีบทบาทสำคัญในการประชาสัมพันธ์สร้างความรู้ความเข้าใจกับทุกฝ่ายต่อผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากการเป็นสังคมผู้สูงอายุ

ข่าวสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย+สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศวันนี้

คปภ. เผยมุมมองผู้เชี่ยวชาญ ประเทศไทยต้องปรับตัวเร่งด่วน รับมือ Climate change ภาคประกันภัย…มีส่วนสำคัญสำหรับการเปลี่ยนแปลง

สำนักงานคณะกรรมการกำกับและส่งเสริมการประกอบธุรกิจประกันภัย (สำนักงาน คปภ.) เผยมุมมองการบรรยายและเสวนา ในหัวข้อ "ตื่นรู้ ปรับเปลี่ยน รับความเสี่ยงภัยจากสภาพภูมิอากาศในโลกใหม่ที่ต้องเผชิญ (Adapting to climate change : New World-New Risk-New Practice)" ซึ่งจัดขึ้นเมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2568 ณ สำนักงาน คปภ. สรุปสาระสำคัญ ดังนี้ ดร. สมเกียรติ ตั้งกิจวานิชย์ ประธานสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (TDRI) ได้กล่าวว่าปัจจุบันมี 3 การเปลี่ยนแปลงใหญ่ ๆ ในโลก ได้แก่ การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีอย่างก้าวกระ

20 มีนาคม 2568 11:08 น.

ทีดีอาร์ไอเปิดเวทีเสวนา "เศรษฐกิจแพลตฟอร์ม ชูกรณีศึกษา Grab ช่วยขับเคลื่อน GDP สร้างมูลค่าเศรษฐกิจแสนล้าน — สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (ทีดีอาร์ไอ)... 25 ก.พ.

The Active Thai PBS จับมือ TDRI "ปั้นนักสื่อสารรุ่นใหม่" ร่วมสะท้อนแง่มุมด้านพลังงาน — The Active Thai PBS จับมือ TDRI และภาคีฯ ปั้นนักสื่อสารรุ่นใหม่ สะท... 20 ม.ค.

รายงานใหม่โดยยูนิเซฟและทีดีอาร์ไอ พบว่า เด็กยากจนร้อยละ 34 ไม่ได้รับเงินอุดหนุนเพื่อการเลี้ยงดูเด็กแรกเกิด — การศึกษาล่าสุด โดยองค์การยูนิเซฟและสถาบันวิจั... 11 ก.ย.

ไทยพีบีเอส จัดงาน Thai PBS World Forum เตรียมพร้อมรับมือความเปลี่ยนแปลงสื่อยุค AI — Thai PBS World เปิดเวทีสาธารณะ 'AI และอนาคตของห้องข่าว' เตรียมพร้อมรับ... พ.ย. 66

วางผังภาคกรุงเทพฯ และปริมณฑล — ดร.สมชัย จิตสุชน ผู้อำนวยการวิจัยด้านการพัฒนาอย่างทั่วถึง สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (TDRI) เป็นประธานในงาน ... มิ.ย. 66

เคทีซี x ทีดีอาร์ไอ เปิดเวทีเสวนา KTC FIT Talks #9 "จับตาเศรษฐกิจไทยและธุรกิจสินเชื่อเพื่อผู้บริโภคครึ่งหลังปี 2566" — เคทีซีจัดงานเสวนา KTC FIT Talks #9 ... มิ.ย. 66

วช. หนุนทีดีอาร์ไอศึกษาผลกระทบทางเศรษฐกิจและสังคมของอุบัติเหตุทางถนน หวังผลักดันให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องนำผลวิจัยไปใช้กำหนดนโยบายด้านความปลอดภัยทางถนนในระดับประเทศให้มีความชัดเจน — ดร.วิภารัตน... เม.ย. 65

ดีอีเอส ร่วม TDRI ศึกษาความพร้อมของไทย ก่อนเข้าเป็นภาคีอนุสัญญา ว่าด้วยการคุ้มครองและการส่งเสริมความหลากหลายของการแสดงออกทางวัฒนธรรม — เมื่อวัน 5 กุมภาพัน... ก.พ. 64

กรุงศรีผสานพลังศักยภาพ MUFG จัดสัมมนาจับกระแสตลาดเงินโลก สร้างภูมิคุ้มกันให้ลูกค้าธุรกิจ — กรุงศรี (ธนาคารกรุงศรีอยุธยา จำกัด (มหาชน)) จัดงานสัมมนาออนไลน์... ก.ค. 63