'ฝาย’น้ำเปลี่ยนทิศ ชีวิตเปลี่ยนแปลง

          ถึงแม้ธรรมชาติของคนไทยจะอยู่ร่วมกับสายน้ำมาตลอดโดยเฉพาะในอดีต แต่เมื่อกาลเวลาเปลี่ยนไปวิถีชีวิตย่อมเปลี่ยนแปลง การอยู่ร่วมกับสายน้ำอย่างใกล้ชิดไม่ได้มีบริบทแบบเดิม หลายครั้งที่น้ำกลายเป็นปัญหาสำหรับมนุษย์ จุดลงตัวของการอยู่ร่วมกันระหว่างคนกับน้ำคือการปรับตัว ซึ่งหมายถึงปรับที่ตัวคน และปรับที่ธรรมชาติ ให้ลงตัว
          กรณีถ้ำหลวงขุนน้ำ-นางนอน เป็นอีกกรณีที่สะท้อนการปรับตัวให้เข้ากับธรรมชาติและปรับธรรมชาติให้เอื้อต่อการดำรงชีวิต จากปัญหาการตามหาและเข้าช่วยเหลือสมาชิกทีมหมูป่าอะคาเดมีทั้ง กรมชลประทาน3 คน มีอุปสรรคสำคัญคือ 'น้ำ' เกิดจากฝนตกเกือบตลอดเวลา ระดับน้ำที่เพิ่มสูงขึ้นต่อเนื่อง ทำให้กรมชลประทานนำโดย นายทองเปลว กองจันทร์ อธิบดีกรมชลประทานร่วมกับหน่วยงานภาครัฐ เอกชน และประชาชนจิตอาสา ทำทางเบี่ยงน้ำเพื่อสกัดกั้นและเปลี่ยนช่องทางไหลของน้ำให้พ้นจากแนวรอยรั่วเข้าถ้ำหลวงฯ
          ทางเบี่ยงน้ำดังกล่าวคือการทำฝายกั้นลำห้วยน้ำดั้น และอีกจุดคือฝายกั้นลำห้วยผาหมี ร่วมกับท่อส่งน้ำของชาวบ้านที่มีอยู่เดิม จนกระทั่งในวันที่ ธรรมชาติ ก.ค.ธรรมชาติ56กรมชลประทาน ระดับน้ำลดลงมากทำให้หน่วยบัญชาการสงครามพิเศษทางเรือ (ซีล) ดำน้ำไปค้นหาผู้ประสบภัยจนสำเร็จ          
          นอกจากบทบาทของฝายที่เป็นส่วนสำคัญของการกู้ชีพครั้งยิ่งใหญ่ระดับโลกครั้งนี้ ฝายยังคงมีหน้าที่หลักที่เคยมีเสมอมา อย่างกรณีปัญหาคาบสมุทรสทิงพระ จ.สงขลา ซึ่งประสบปัญหาน้ำท่วมน้ำแล้งมาตลอด
          จากการที่ นายเฉลิมเกียรติ คงวิเชียรวัฒน์ รองอธิบดีกรมชลประทาน ศึกษาดูงานโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาท่าเชียด สำนักงานชลประทานที่ กรมชลประทาน6 กรมชลประทาน อ.บางแก้ว จ.พัทลุง พบว่า ทางด้านคาบสมุทรสทิงพระ จ.สงขลา ครอบคลุม อ.ระโนด อ.สทิงพระ อ.กระแสสินธุ์ และ อ.สิงหนคร พื้นลุ่มต่ำ มีปัญหาน้ำท่วมน้ำแล้งเป็นประจำ จึงได้แก้ไขเพิ่มปริมาณน้ำ ในการเพาะปลูกในฤดูแล้ง ประมาณ กรมชลประทาน6,หมูป่าอะคาเดมีหมูป่าอะคาเดมีหมูป่าอะคาเดมี ไร่ และเพิ่มพื้นที่เพาะปลูกในฤดูแล้งได้ถึงประมาณ 8,7หมูป่าอะคาเดมีหมูป่าอะคาเดมี ไร่ ด้วยการปรับปรุงฝายท่าเชียดสูงขึ้น 3 เมตร เพื่อให้มีระดับและควบคุมเพื่อการส่งน้ำที่ดีขึ้น เก็บน้ำเพิ่มได้ขึ้นถึง 3หมูป่าอะคาเดมีหมูป่าอะคาเดมี,หมูป่าอะคาเดมีหมูป่าอะคาเดมีหมูป่าอะคาเดมี ลบ.ม.ส่วนจุดระบายน้ำได้ปรับปรุงคลองระบายน้ำเทศบาลตำบลแม่ขรี เพื่อช่วยลดปัญหาอุทกภัย
          สำหรับการสร้างฝายของกรมชลประทาน นายมหิทธิ์ วงศ์ษา นักวิชาการสิ่งแวดล้อมชำนาญการ (ส่วนสิ่งแวดล้อม) สำนักบริหารโครงการ กรมชลประทาน อธิบายว่ามีหลายวัตถุประสงค์ แต่วัตถุประสงค์สำคัญประการหนึ่งคือ เพื่อรักษาสิ่งแวดล้อมบริเวณรอบอ่างเก็บน้ำ
          "เวลาฝนตกลงมาที่อ่างเก็บน้ำ ถ้าพื้นที่ไหนไม่มีป่า หรือมีป่าแต่สภาพดินไม่ดี เราจึงร่วมกับกรมป่าไม้หรือกรมอุทยาน เราให้งบประมาณเพื่อทำฝายชะลอน้ำ อย่างแรกที่จะได้คือได้ความชุ่มชื้น เมื่อมีความชุ่มชื้น สภาพป่าก็จะกลับมา ทำให้ระบบนิเวศฟื้นฟู เหตุผลต่อมาคือเพื่อดักตะกอน ถ้าฝนตกแรงๆ สังเกตว่าน้ำจะแดง นั่นเพราะมีตะกอนถูกพัดมาด้วย ตามแนวทางอันเนื่องมาจากพระราชดำริในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงวางรากฐานให้เราทำตรงนี้ อย่างน้อยเรื่องการดักตะกอนไม่ให้ไหลลงอ่างเก็บน้ำ จะช่วยยืดอายุของอ่างเก็บน้ำ"
          อย่างที่ทราบกันดีว่าอ่างเก็บน้ำถูกสร้างตามชายขอบป่าบ้าง ในป่าบ้าง โครงการต่างๆ ที่เกิดขึ้นจึงมีการศึกษา มีแผนป้องกันผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม เช่น ปลูกป่า และหนึ่งในนั้นคือการทำฝายชะลอน้ำ แม้บ่อยครั้งปัญหาเกี่ยวกับน้ำจะกระทบการดำเนินชีวิต แต่ถ้ารู้จักโอนอ่อนต่อกันระหว่างคนกับธรรมชาติ เหมือนการสร้างฝายเพื่อชะลอหรือปรับเปลี่ยนทิศทางน้ำให้เหมาะสมต่อปัจจัยต่างๆ คำที่ว่า 'น้ำคือชีวิต' จะเป็นจริงสมบูรณ์